Nedir?
Diz protezi aşınmış olan eklem yüzeylerinin ağrısız eklem hareketi için metal ve polietilenden üretilen parçalarla yeni eklem elde etme işlemidir.
Kimler İçin Uygundur?
θDiz ağrısı, günlük yaşam aktivelerini kısıtlayacak boyutta olanlarda,
θGece uykudan uyandıran tarzda istirahat ağrısı bulunanlarda,
θDizde içe veya dışa eğriliği bulunanlarda (deformite),
θKronik yangı, iltihap ve şişlik olanlarda,
θTravmalarda (düşme, trafik kazası vb.),
θRomatoid artrit, osteoartrit gibi diz eklemini tutabilen romatizmal hastalıklarda uygulanabilir.
Sakıncalı Durumlar
Aktif inflamasyon, belirgin quadriceps zayıflığı, aşırı osteoporoz varsa diz protezi ugulamaktan kaçınılmalıdır.
Diz Protezinin Hedefleri
θKişinin günlük yaşam aktivitelerine katılımını arttırmak
θAğrıyı azaltmak
θKomşu eklemlerde ağrılı sekonder etkenleri azaltmak
θAğrısız eklem hareketi sağlamak
θDeformite varlığında kozmetik bir görüntü elde etmek
θAğrı azaldığı için kişide genel iyilik hali oluşturmaktır.
Ameliyat Sonrası Fizyoterapi ve Rehabilitasyon
İLK 24 SAAT:
♦Splint ile immobilizasyon
♦Soğuk uygulama
♦Solunum egzersizleri
POST-OP (Ameliyat Sonrası) 1. GÜN
♦Yukarıdakilere ek olarak ayak bileği eklem hareket açıklığı egzersizleri
POST-OP (Ameliyat Sonrası) 2. GÜN
♦Sağlam alt ekstremite, eklem hareket açıklığı egzersizleri
♦Alt ekstremite izometrik egzersizler
♦Yatak kenarında parsiyel yük vererek ambulasyon
POST-OP (Ameliyat Sonrası) 3. GÜN
♦CPM cihazı ile pasif eklem hareketi. (Başlangıçta 40 dereceyi geçmeyecek şekilde başlanmalıdır.)
♦Ağrı kontrolü için tens uygulanabilir.
♦Hastanın toleransına göre walker (yürüteç) veya koltuk değneği ile ambulasyon.
⇒Sementli protez yapıldıysa hasta toleransına göre yüklenilir. Sementsiz protezlerde ayağa yük vermeden sadece parmak ucu yere değdirilmelidir.
POST-OP (Ameliyat Sonrası) 4-5. GÜN
♦Düz bacak kaldırma
♦Oturma pozisyonunda aktif yardımlı egzersizler
♦Diz ekstansiyonu
♦Koridorda uzun süreli yürüme
POST-OP (Ameliyat Sonrası) 1 HAFTA
♦Oturmada aktif egzersizler
♦Minimal direnç ile egzersizler
♦Koltuk değneği ile merdiven inip çıkma
⇒Zamanla diz protezinin arasındaki boşluğu dolduran plastik parçasında aşınma meydana gelir. Aşırı aktivite ve kilo alımı bu aşınmayı arttırarak protezin gevşemesine sebep olabilir. Bu yüzden koşma, atlama, jogging gibi yüksek aktiviteli sporları yapmama konusunda hastalar uyarılmalıdır.
Diz Protezinde Kognitif Rehabilitasyonun Rolü
Makalenin bu kısmına kadar sizlere klasik bir fizyoterapi programından bahsettim, fakat buradan sonra diz protezinde iyileşmeyi arttırdığı kanıtlanan bilişsel (kognitif) rehabilitasyondan söz edeceğim. Kognitif rehabilitasyon, dikkat, bellek, algı, muhakeme etme gibi bilişsel işlevlerin gelişmesi için yapılan rehabilitasyon programıdır.
Yapılan çalışmada hastalara normal fizyoterapi programına ek aşağıdaki gibi bir kognitif rehabilitasyon programı oluşturulmuş.
1. Oturum: Ameliyat öncesi 2 hafta
-Ağrının nedenleri ve sonuçları tartışılmış.
-Ev Ödevi: Ağrılı ve stresli durumlarla ilgili düşüncelerini tanımlama verilmiş.
2. Oturum: Ameliyat öncesi 1 hafta
-Aktif ve pasif ağrıyla baş etme yöntemleri anlatılmış.
-Gevşeme ve farkındalık egzersizleri öğretilmiş.
-Ev ödevi: Stres ve ağrı durumunda kendi stretilerini geliştirmeleri istenmiş.
3. Oturum: Ameliyat öncesi 3-5 gün
-Yapılabilecek uygun aktiviteler belirlenmiş.
-Ağrı günlüğü oluşturulmaya başlanmış.
-Ev ödevi: Tekrar yapabilmeyi istedikleri 5 aktiviteyi anlatmaları istenmiş.
4. Oturum: Hastanede yatış ve ameliyat sonrası 1-2 gün
-Uygun dinlenme ve aktiviteler belirlenmiş.
-Ameliyat sonrası 14 gün için hedef oluşturulmuş.
5. Oturum: Ameliyat sonrası 14 gün
-Bilişsel yeniden yapılandırma teknikleri kullanılarak olumsuz düşüncelerin nasıl gerçekçi düşüncelere dönüştürüleceği anlatılmış.
6. Oturum: Ameliyat sonrası 4 hafta
-Hastanın bireysel düşüncelerinin üstesinden gelmesi öğretilmiş.
-Gelecek 2 ay için hedef belirlenmiş.
7. Oturum: Ameliyat sonrası 3 ay
-Geçmiş tedavi gözden geçirilmiş, hatalar belirlenmiş ve gelecek için plan yapılmış.
Bu çalışma sonucunda diz protezi ameliyatı sonrası kognitif rehabilitasyon programının iyileşmeyi hızlandırdığı bulunmuştur.
KAYNAKÇA
http://docdrhakanboya.com/TDP.pdf
http://aott.org.tr/files/journals/1/articles/133/public/133-133-1-PB.pdf
https://www.webmd.com/osteoarthritis/knee-replacement-18/knee-surgery-physical-therapy
http://www.erciyesmedj.com/sayilar/204/buyuk/pdf_EMJ_35.pdf
https://bmcmusculoskeletdisord.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12891-017-1476-6
